تئوری بازی­ ها و انواع نبرد و مواجهه

در اصطلاحات مربوط به نبرد از دوگونه رویاروی یاد می­شود که امروزه نقش تعیین کننده­ای را در شناسایی تئوری بازی­ها و برنامه ریزی و تدوین مدل دفاع و تهاجم علی الخصوص در فضای قدرت افزایی نرم و هوشمند دارد.

انواع رویارویی :

رویارویی متقارن : در این نوع نبرد و رویارویی که اساسا شکل آن شبیه به نبرد­های کلاسیک است، دارایی ها و توانمندی های هر دو طرف نبرد از همگونی و یکسانی نسبی برخوردار است.

در این حالت هر دو طرف به لحاظ منابع و مؤلفه­های قدرت از یک سطح و تراز پایاپای برخوردار هستند.

رویارویی نامتقارن : اگر چه این نوع رویارویی مدل جدیدی نیست و ریشه در استراتژی­های کهن رزمی دارد و شاید بتوان گفت پدر عملیات­های پارتیزانی و چریکی است. در این این نوع از رویارویی دو طرف نبرد از منابع و مؤلفه­های یکسانی در عرصه نبرد برخوردار نیستند. به تعبیری دارایی­های یک طرف کمتر و طرف دیگر بیشتر است. اما در این نوع رویارویی دو مؤلفه اصلی وجود دارد که می­تواند پیروز میدان را مشخص کند، هر چند که منابع قدرت دو طرف یکسان نباشد. در بسیاری از موارد رفتارهای صحیح و سنجیده و تعیین میدان رزم توسط طرفی که منابع بسیار کمتری دارد سبب شده تا بتواند پیروزی را از آن خود نماید. در دنیا ایران به عنوان مبدع نبردهای نوین نامتقارن شناخته می­شود. اساسا رفتارهای حاکم بر دفاع مقدس مبتنی بر این دکترین بوده است.

امروزه به دلیل توانایی و سطح نفوذ بالای این نوع از رویارویی به شدت مورد توجه واقع شده است تا جایی که از سال 1997 به دکترین رسمی تهاجمی ایالات متحده آمریکا بدل شده است.

اهمیت این مدل در توانایی استفاده از آن در عرصه­های جدید رویارویی است. مانند عرصه تهاجم و دفاع بیولوژیکی، بیوتروریسم، قدرت افزایی­هایی نرم و هوشمند و...

در رویارویی دو منبع و مؤلفه قدرت افزایی بسیار مهم است.

اول : زمین و عرصه رویارویی ـ یکی از مهمترین نگاه­های حاکم بر تدوین استراتژی و تولید قاعده بازی خط کشی و مرز بندی بین زمین خودی و زمین دشمن است. عملیات در زمین طرف مقابل به مهاجم این امکان را می­دهد تا طرف مورد تهاجم را به لاک دفاعی برده و منابع زیر­ساختی و سرمایه­ای آن را از بین ببرد و کشور مورد تهاجم را به سمت تسلیم شدن و پذیرش قدرت و بایسته­های مهاجم ببرد. همچنین منابع زیرساختی و سرمایه­ای مهاجم کاملا در امان بوده و کوچکترین صدمه­ای را ندیده و می­تواند به راحتی از نبرد پشتیبانی نماید.

در بیان گهربار امیر سخن و دلاور مرد تاریخ، علی بن ابیطالب علیه السلام را اهمیت زمین بسیار واضح و مشخص است آنجا که بعد از تصرف شهر انبار مردم فراری از جهاد را مورد مأخده قرار داده و می فرماید: فَوَاللَّهِ مَا غُزِیَ قَوْمٌ قَطُّ فِی عُقْرِ دَارِهِمْ إِلَّا ذَلُّوا فَتَوَاکَلْتُمْ وَ تَخَاذَلْتُمْ حَتَّى شُنَّتْ عَلَیْکُمُ الْغَارَاتُ وَ مُلِکَتْ عَلَیْکُمُ الْأَوْطَانُ / به خدا سوگند، مردمی که در خانه‏هاشان نشینند تا دشمن به سراغشان آید، قطعاً ذلیل و خوار شوند. شما آن قدر امروز و فردا کردید و به این و آن پاس دادید تا سیل غارتگران، شما را درنوردید و شهرتان سقوط کرد. (خطبه 27 نهج البلاغه)

دوم : قاعده رویارویی ـ اهمیت مدل طراحی رویارویی در این است که مهاجم می­توانند با استفاده از طراحی رویارویی و تولید یک سلسله از قواعد حرکات طرف مورد تهاجم را مدیریت نموده و آن را به نفع خود تغییر دهد. از طرف این امکان برای مهاجم فراهم می­شود تا با استفاده از طراحی مدل نبرد بتواند حرکات طرف مورد تهاجم را پیشبینی کرده و بر اساس آن اجزای دیگر قواعد بازی را به نفع خود بچیند.

در ادامه این بحث به چهار مدل مهم رویایی بر اساس دو منبع اصلی قدرت در یک رویارویی که شامل زمین و قاعده جنگیدن است پرداخته و هر یک از این موارد را تشریح خواهیم کرد و با در نظر گرفتن این دو مؤلفه مهم دو الگوی رویارویی فوق را تقسیم بندی می نماییم:

الف ـ نبرد نامتقارن مثبت یا (رویارویی در زمین دشمن با قواعد خود) : در این روش برتری، هم در مؤلفه زمین در اختیار ماست هم مدل و روش چینش عملیات­ها. می توانیم با بهترین طراحی عملیات و مدل رزم علاوه بر مدیریت رفتار دشمن و پیشبینی رفتارش رویارویی را در زمین او دنبال کنیم و بتوانیم با تخریب زیرساخت­ها و دیگر منابع قدرت دشمن، پیروز میدان رزم باشیم. این حالت تهاجم کامل را شکل می­دهد و دشمن را مجبور به دفاع کرده و اجازه حضور در زمین ما و یا تولید قواعد جدید را نمی­دهد و یا تا سطح بسیار بالایی کاهش می دهد. اگر توانستیم رویارویی را به این شکل طراحی نماییم قطعا پیروز میدان خواهیم بود.

ب ـ نبرد متقارن مثبت یا (رویارویی در زمین خودی با قواعد خود) : در این حالت دشمن در زمین ما وارد شده و ما را مورد تهاجم قرار داده اما بازی گردانی و قاعده سازی در اخیار ماست. ما می­توانیم دشمن را با استفاده از قواعدی که در رویارویی طراحی می کنیم به عقب رانده و جنگ را به مواضع و حوزه سرزمینی دشمن ببریم.

مثال واضح این مسئله در هشت سال دفاع مقدس کاملا مشهود و مشخص است. دشمن در زمین ما یعنی خرمشهر بود اما با یک سلسله طراحی عملیات های بازدارنده ابتدا بنا به اصل مقاومت دشمن را متوقف و پس از آن مجبور به خروج از سرزمین خودی کردایم.

ج ـ نبرد متقارن منفی یا (رویارویی در زمین دشمن با قواعد دشمن) : در این حالت ما مجبور هستیم در سرزمینی که از آن دشمن است و  بر اساس قواعدی که ترسیم و طراحی می کند بجنگیم. این اتفاق زمانی رخ می دهد که ما در فتح سرزمینی دچار توقف و ایستا شده و به اصطلاح مشغول عملیات پدافندی برای حفظ دستاورد های سرزمینی به دست آمده باشیم. در این مدل امکان از دست دادن فتوحات ممکن است. توقف عملیات و فتوحات والفجر 8 باعث شد تا دشمن با برنامه­ریزی و طراحی یک عملیات حساب شده نیروهای ما را مجبور به عقب نشینی و ترک مواضع نماید.

دـ نبرد نامتقارن منفی یا (رویارویی در زمین خودی با قواعد دشمن) : این نوع نبرد کاملا دفاعی بوده و تخریب زیرساخت­ها و منابع قدرت را به همراه دارد. دشمن وارد حوزه سرزمینی شده، فتوحات قابل توجهی داشته و دست بالای ابتکار را در مدیریت نبرد در اختیار داشته و خود بازی گردان این نبرد است. حتی می­تواند رفتارهای دفاعی ما نیز کنترل کرده و آن­ها را مدیریت نماید. این نوع رویارویی بدترین مدل نبرد است و حتما محکوم به شکست هستیم.

امروز در جنگ سایبری و رسانه­ای ما کجای کاریم؟

اگر بخواهیم بر این اساس اوضاع را بررسی کنیم باید بگوییم که در بحث عملیات­های رسانه­ای و سایبرنتیک در حالت نبرد متقارن منفی قرار داریم. فضای رسانه­ای و سایبرنتیک که عرصه عملیات است سرزمین دشمن بوده و طراح این فضا دشمن است و قواعد حاکم بر این عرصه توسط خود دشمن طراحی شده است. توقف در این مرحله باعث می شود تا قدرت نفوذ دشمن بالاتر رفته و مدیریت نبرد را به مرور زمان در دست گرفته و وارد فاز بعدی که نبرد نامتقارن منفی است، بشود.

پروژه نفوذ :

پروژه نفوذ دقیقا شروع روند تغییر مدل بازی از حالت متقارن منفی به نامتقارن منفی است. معنای نفوذ در لایه های تصمیم ساز و تصمیم گیر جامعه با رویکرد های فرهنگی، سیاسی، امنیتی این است که عناصر نفوذی دشمن ابتدا با شناسایی نفوذ پذیران در این لایه ها اقدام به یارگیری کرده سپس قواعد دشمن را در تصمیم گیری و تصمیم سازی در جامعه حاکم می کنند. سیر لیبرالیزه کردن جامعه با سکولاریزه شدن (عرفی گرایی) آغاز شده و دشمن قصد دارد با استفاده از این فرآیند کل نظام اسلامی را بدون هیچگونه تهاجم سختی از بین برده و بنای آن را لیبرال نماید.

راه علاج :

راه علاج فقط در یک چیز است که آن هم تغییر قواعد بازی و اعمال قواعد خود در زمین دشمن. رفتار رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت امام خامنه­ای مؤید این ادعا است. مسئله نامه نگاری به جوانان غربی نشان از سیاست تغییر قواعد بازی در زمین دشمن است که ایشان اتخاذ نموده­اند. وقتی دشمن در زمین خود با قواعد ما مورد تهاجم قرار گیرد چاره­ای جز دفاع و دفع حمله را ندارد و مجبور است از یورش خود دست برداشته و مراقب از دست ندادن دارایی­ها و منابع قدرت خود باشد. باید اینقدر حجم تهاجم رسانه­ای جناح مومن انقلاب بالا برود تا دشمن دائما درگیر پاسخگویی به حملات شده و نتواند اقدام به تغییر قواعد بازی که توسط ما طراحی شده است نماید.

در حوزه عملیات سایبرنتیک و رسانه­ای ایجاد منابع قدرت نرم و همچنین طراحی عملیات های تهاجمی در زمین دشمن این امکان را برای جبهه انقلاب اسلامی فراهم می کند تا مدل رویارویی به نبرد نامتقارن مثبت تغییر وضعیت داده تا ان­شاء الله به پیروزی حق بر کفر بینجامد.